6 điều phải biết về Tranh Dân Gian – Nét văn hóa nghệ thuật Việt Nam
Có phải bạn muốn tìm kiếm thông tin về tranh dân gian để hiểu hơn về những giá trị văn hóa của Việt Nam? Trên Internets có rất nhiều nguồn tin cập cung cấp cho bạn những điều bạn cần. Tuy nhiên nếu bạn đã vô tình đọc bài viết này, thì…bạn hãy yên tâm, chúng tôi sẽ cung cấp toàn bộ những thông tin mà bạn đang muốn tìm một cách chính xác và trực quan nhất. Cùng bắt đầu nhé!
… Khoan đã, bài viết này khá dài, tầm khoảng 2000 từ. Nếu bạn có đủ kiên nhẫn để nghiên cứu hết toàn bộ nội dung, thì tôi rất là vui. Tuy nhiên tôi sẽ liệt kê ra 3 phần chính trong bài viết để bạn có thể xem xét nên đọc phần nào để tiết kiệm thời gian nhé.
Phần 1: Tranh dân gian là gì? Các thể loại tranh dân gian
Phần 2: Giá trị nghệ thuật của tranh dân gian
Phần 3: Những thông tin bổ sung về dòng tranh này.
…Bây giờ, chúng ta sẽ chính thức bắt đầu nhé!
Tranh dân gian là gì?
Tranh dân gian, hay hội họa dân gian Việt Nam, là những thuật ngữ để chỉ một loại hình mỹ thuật của nước ta, đã có từ rất lâu đời(Từ thế kỉ 12). Các bức tranh mô tả lại những gì rất gần gũi, thân thiết với cuộc sống. Tranh được vẽ hoặc in trực tiếp lên giấy (Thường là giấy dó) Đề tài tranh vô cùng phong phú đa dạng như là:
Đề tài dân dã: Đám Cưới Chuột, Hái Dừa, Đánh Ghen…
Đề tài cao quý khác như: Tranh Phú Quý, Tranh Tố Nữ
Những truyện Nôm cũng được dùng làm đề tài tranh.
Lịch sử Việt Nam thời xưa như là: Bà Trưng Trắc cưỡi voi xung trận, Đinh Bộ Lĩnh tập trận với Cờ Lau…
Tranh dân gian là một nét văn hóa nghệ thuật của dân tộc Việt Nam
4 loại hình tranh dân gian nổi tiếng ở nước ta
1. Tranh Đông Hồ
Nhắc đến đây có lẽ bạn còn hơi mơ hồ không biết dòng tranh này là gì? Tuy nhiên nếu tôi nhắc cho bạn tên của những bức tranh này, chắc chắn bạn sẽ biết: Đám Cưới Chuột, tranh Hứng Dừa, bức tranh Chăn Trâu Thổi Sáo, Đàn gà mẹ và con…Chắc hẳn bạn đã Ồôo..lên. Chính xác, những bức tranh mà tôi nhắc ở trên, là thuộc dòng tranh Đông Hồ.
Tranh Đám cưới chuột là tác phẩm nổi tiếng của dòng tranh Đông Hồ
Tranh Đông Hồ đã bắt đầu xuất hiện từ thế kỉ thứ 17, bắt nguồn từ làng Đông Hồ (huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh). Chắc hẳn bạn thấy những bức tranh này vô cùng gần gũi với mình. Có thể nó cũng đã gắn liền với tuổi thơ của bạn trong những tiết học Mĩ Thuật. Tranh mô tả những gì gần gũi, thân thiết nhất với cuộc sống của người dân ở làng quê Bắc Bộ. Chính vì thế, những bức tranh Đông Hồ đã nhanh chóng được người dân đón nhận và trở thành một phần trong đời sống tinh thần của con người nơi đây.
Bạn có biết?
Tranh Đông Hồ đã có một thời gian bị thất truyền, tuy nhiên ngày nay người ta đã cho phục chế rất nhiều tác phẩm, và đang cho triễn lãm tại Bảo Tàng Mỹ Thuật Việt Nam (Hà Nội). Buổi triễn lãm được rất nhiều du khách quốc tế quan tâm và khen ngợi mỹ thuật thời xưa của Việt Nam
Bức tranh đàn gà mẹ và con cũng là một tranh dân gian Đông Hồ nổi tiếng
>> Nếu bạn quan tâm hãy khám phá: “105 mẫu tranh Đông Hồ in canvas đẹp nhất 2020“
2. Tranh Hàng Trống.
Nói đến tranh Đông Hồ thì không thể không nhớ đến tranh Hàng Trống. Tranh này được làm chủ yếu ở Phố Hàng Trống, Hàng Nón…tại Hà Nội. Thời điểm bắt nguồn sau tranh Đông Hồ (Khoảng thế kỉ 19), tuy nhiên dòng tranh này cũng nhanh chóng nhận được sự đón nhận của người dân.
Bức tranh Ngũ Hổ đặc trưng của tranh Hàng Trống
Theo đánh giá của những chuyên gia, thì tranh Hàng Trống được tạo ra một cách công phu hơn. Khác với tranh Đông Hồ, tranh Hàng Trống chỉ in một nữa, các chi tiết tỉ mĩ và phức tạp thì sẽ được chính các nghệ nhân vẽ lên để hoàn chỉnh. Vì thế, những bức tranh này luôn thể hiện sự công phu, sắc thái uy vệ về ý nghĩa. Tranh Hàng Trống đáp ứng được những đòi hỏi cao hơn của những khách hàng thượng lưu ở giới kinh thành.
>> Hiện nay, chỉ còn duy nhất nghệ nhân Lê Đình Nghiên còn gắn bó với tranh Hàng Trống và những nét nghệ thuật của loại tranh này. Hiện nay, tranh dường như đã bị mai một gần hết, và chỉ còn một số ít được lưu trữ trong viện bảo tàng.
>> Nếu bạn quan tâm, có thể đọc thêm bài viết: “Tranh Hàng Trống – Bí ẩn xưa và nay”
3. Tranh Kim Hoàng
Tranh Kim Hoàng có thể sẽ ít phổ biến hơn tranh Đông Hồ và tranh Hàng Trống. Tuy nhiên, nó cũng là một trong 4 dòng tranh mang đậm những nét văn hóa của dân tộc ta. Xuất hiện vào khoảng thế kỉ 18 đến thế kỉ 19, tranh Kim Hoàng giai đoạn đầu cũng được nhiều người ưu chuộng, tuy nhiên sau một thời gian thì bị thất truyền.
Chủ đề con lơn thân thuộc trong tranh dân gian Kim Hoàng
Những bức tranh này cũng thể hiện những chủ đề gần gũi với đời sống của người dân thời đó. Tranh Kim Hoàng cũng có nhiều thể loại như tranh tết, hay tranh thờ…phục vụ nhu cầu tín ngưỡng, cầu bình an của nhân dân thời đó.
>> Tranh Kim Hoàng hơi khác biệt với các dòng tranh khác. Tranh được vẽ hoặc in trên một loại giấy màu đỏ, nên còn được gọi là tranh đỏ.
>> Chúng tôi cũng có 1 bài viết khá chi tiết về: “5 Điều ít người biết về dòng tranh Kim Hoàng”
4. Tranh Làng Sình
Thật tuyệt vời khi bạn đã đọc đến đây…Sẽ ngắn gọn thôi, chúng sẽ trình bày nốt thông tin về loại tranh cuối cùng này. Nếu bạn là người miền Trung, chắc hẳn đã nghe về loại tranh Làng Sình. Nó bắt nguồn từ thôn Lại Ân, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế.
Tranh Làng Sình chỉ dùng cho mục đích thờ cúng
Khác với các dòng tranh ở trên, tranh này chỉ phục vụ một công dụng duy nhất đó là thờ cúng, cúng xong là đốt. Tranh chủ yếu được in trên giấy dó (là loại giấy được làm từ cây dó). Chủ đề của nó cũng chủ yếu là về tín ngưỡng, thờ cúng
>> Đó là lý do tranh này đã bị thất truyền, hiện nay chỉ còn những hiện vật quý giá là các bản gỗ khắc, đang được cất giữ tại nhà của nghệ nhân Kỳ Hữu Phước tại làng Sình.
…Thật tuyệt vời, bạn đã có tất cả những thông tin cần thiết cho mình, như tôi đã hứa. Tuy nhiên, tôi nghĩ bạn tìm hiểu về tranh dân gian, không chỉ để biết, mà có thể bạn cũng có cảm nhận như chúng tôi, “muốn lưu trữ những giá trị văn hóa tinh thần một thời xa xưa của dân tộc”. Đến đây bạn có thể tiếp tục với chúng tôi tìm hiểu về…
Giá trị nghệ thuật của tranh dân gian
Nếu bạn nghiên cứu về quát trình hình thành cũng như phát triển của mỗi dòng tranh dân gian, bạn sẽ nhận ra được, bên trong đó còn ẩn chứa những đặc trưng văn hóa, tâm linh của cả một cộng đồng người. Nói cao siêu quá thì lại khó hiểu, thôi thì bạn cứ hiểu nôm na thế này. Nếu bạn xem tranh, chỉ dùng giác quan là mắt để quan sát, có thể bạn thấy nó rất bình thường. Tuy nhiên nếu bạn cảm nhận những bức tranh bằng cách hình dung (dùng nhiều giác quan hơn) có thể bạn sẽ thấy được cả một cuộc sống thời xưa của dân tộc mình. Vì đơn giản, con người ta thường phác họa cuộc sống thông qua những tác phẩm nghệ thuật.
Tôi sẽ làm rõ điều này qua từng dòng tranh nhé!
1. Bức tranh dân gian Đông Hồ “Đàn Lợn”
Như ở bức Đàn lợn (thuộc tranh dân gian Đông Hồ) được mua về vào vào những ngày Tết, nghệ nhân đã mượn hình tượng đàn lợn to béo ủn nũng, hình tượng vòng xoáy âm dương nhằm truyền đạt những mong muốn tâm linh vào đó. Chính vòng âm dương thể hiện cho sự âm dương hòa hợp, cầu chúc bình an, xuôn sẻ. Sự sắp xếp các con lợn quây quần bên nhau, giữa đàn lợn con và lợn mẹ hoà vào nhau thể hiện sự sinh sôi nảy nở. Sự phân chia các mảng lớn, nhỏ; cách bố trí màu phối hợp vào nhau làm cho bức tranh trở nên “tươi sáng, nội dung vui vẻ, ngộ nghĩnh. Bức tranh đã thể hiện ý đồ của người Việt cổ khi khái quát các hình tượng vào đời sống những con vật để thể hiện khát vọng, mong ước cho cuộc sống của họ.
…Tuy nhiên, không có một khuôn khổ nào ép buộc bạn cả, tốt nhất vẫn là cách bạn tự cảm nhận.
2. Ý nghĩa nghệ thuật của dòng tranh Hàng Trống
Nhìn vào những bức tranh Hàng Trống, bạn sẽ thấy ngay sự khác biệt so với các dòng tranh khác. Chắc chắn tranh Hàng Trống tỉ mỉ hơn, công phu hơn. Sự hình thành và phát triển của tranh dân gian Hàng Trống phản ảnh tư duy sáng tạo đặc biệt của cộng đồng, tầng lớp đặc trưng của xã hội Việt Nam trong giai đoạn thế kỉ XVIII. Sự tinh xảo trong kĩ thuật và chế tác tranh mang tính trí tuệ phản ảnh tư duy thành thị của người dân qua những tác phẩm. Cộng đồng xã hội tạo nên những nét thẫm mĩ có giá trị .
“Nó có ý nghĩa vai trò quan trọng trong đời sống văn hoá của cộng đồng,nhu cầu không thể thiếu vắng trong xã hội nó góp phần hình thành nhân cách con người, thúc đẩy hăng say lao động, sáng tạo văn hoá, phát triển tư duy con người, sáng tạo ra những sản phẩm mang tính văn hoá thể hiện tài năng, trí tuệ, tri thức hiểu biết, thông minh tài hoa của nhân dân”
Một số thông tin bổ sung khác có thể bạn sẽ quan tâm
Để tạo ra một bức tranh dân gian, người nghệ nhân thường mất từ 6-7 bước: xén giấy, quét điệp, in tranh trên mộc bản, phơi tranh, pha màu, tô màu, cuối cùng là điểm nhãn.
Thời xưa chưa có kĩ thuật in ấn hiện đại, nên cách nhanh nhất để sản xuất đủ tranh để đáp ứng nhu cầu, đó là người ta sẽ dùng bản in khắc bằng gỗ
Các màu sắc thời xưa đều được làm từ màu tự nhiên không hóa chất, ví dụ: Than xoan tạo màu đen, rỉ đồng tạo màu xanh, hoa hòe tạo màu đỏ, lá chàm tạo màu xanh mát, màu vàng ấm lấy từ hoa hoè hay quả dành dành, màu trắng óng ánh thì dùng vỏ trai điệp ở biển nghiền mịn…
Thật tuyệt vời khi bạn đã kiên trì đọc hết bài viết này. Trên đây là tất tần tật những thông tin mà chúng tôi muốn chia sẽ cho bạn. Hy vọng nó sẽ có ích. Cảm ơn bạn, chúc bạn thành công…
…À Khoan, nếu bạn quan tâm đến những dòng tranh hiện đại hơn (Cụ thể là tranh canvas, được in bằng công nghệ UV tiên tiến, chất lượng tranh bền bỉ với thời gian). Bạn có thể ghé xưởng tranh của Brocanvas để tham khảo nhé. Cảm ơn bạn. Chúc bạn có chọn được cho mình những bức tranh ưng ý
Địa chỉ: 93 Lý Nhân Tông – Đà Nẵng.
Số điện thoại: 0902841793.
Email: brocanvasdn@gmail.com.
Nguồn nghiên cứu: Wikipedia
